7 juli 2014 – Dit weekeinde heb ik een aantal woningbouwprojecten laten zien aan gasten uit Bremen. Zij namen deel aan een studiereis die was georganiseerd door de Senatbaudirektorin für Umwelt, Bau und Verkehr en afgevaardigden van de School of Architecture, de Architektenkammer en de BDA. Het gezelschap was veelkleurig en bestond uit ontwerpers, projectontwikkelaars, bouwers, sociale woningbouwers en stedebouwkundigen. Mijn opdrachtgevers van GEWOBA waren er ook bij. Zij legden mij uit dat deze studiereis jaarlijks georganiseerd wordt en onder andere bedoeld is om gezamenlijke referenties op te bouwen en de persoonlijke relaties binnen de stad te versterken. Ik vond dat op zichzelf al opmerkelijk. Blijkbaar bestaat in Bremen zoiets als een cultuur van bouwen en wonen die breed wordt gesteund en gevoed.

Er was nog iets wat mij trof aan deze studiereis: het gezelschap liet de internationaal bekende iconen links liggen. Hoewel men sliep in door MVRDV en OMA ontworpen hotels, bestond het programma uit sociale woningbouw [hofwoningen in Ypenburg], stedelijke vernieuwing [Hessenberg] en de renovatie van de Knikkers in Ommoord. In de groep bestond nieuwsgierigheid naar de manier waarop dit soort grote investeringsprogramma’s in Nederland georganiseerd kan worden. Zij waren onder de indruk van de expertise bij opdrachtgevers, ontwerpers en bouwers in Nederland aanwezig was voordat de kredietcrisis toesloeg. Het vermogen om met grote programma’s en grote bouwstromen om te gaan is in Duitsland tegenwoordig onderwerp van gesprek. Daar ligt een enorme bouwopgave. De stad Bremen staat voor een grootschalige verdichtingsoperatie en wil die met elan aanpakken.

Elan. Daarover hadden wij het in Nederland nooit over toen wij de afgelopen twintig jaar die grote bouwprogramma’s vorm gaven. Wie ziet Vinex nu als een prestatie van formaat? Als er al een cultuur van bouwen en wonen uit die grote bouwstromen voortkwam blijkt nu dat die  beperkt gedragen werd. Op zijn best lijkt sprake geweest te zijn van een tijdelijke consensus. Nu de productiemachine stilstaat, zijn wij druk doende om de verhouding tussen de expertise van ontwerpers, bouwers en opdrachtgevers opnieuw te bedenken. Onze cultuur van bouwen en wonen was niet zo stabiel. Ontwerpers, bouwers en opdrachtgevers gingen niet met elkaar op reis.

Mijn gasten uit Bremen aanhorend, is het zonde is om de Nederlandse expertise van de grote bouwprogramma’s overboord te gooien. Mijn lange ervaring met stedelijke vernieuwing komt bij mijn renovatieproject in Neue Vahr in elk geval goed van pas. Het zou prachtig zijn als dit project ‘van buiten’ een kleine bijdrage leverde aan een duurzame plaatselijke cultuur van bouwen en wonen.